Máy trợ thính ngày càng trở nên phổ biến và quan trọng trong chăm sóc sức khỏe thính giác. Tuy nhiên, bên cạnh những tiến bộ công nghệ, vẫn tồn tại nhiều quan niệm sai lầm khiến nhiều người ngần ngại sử dụng thiết bị này. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích những hiểu nhầm phổ biến để giúp bạn tiếp cận thông tin chính xác và ra quyết định sáng suốt hơn.
Tại sao cần giải mã những quan niệm sai lầm về máy trợ thính?
- Tác hại của việc trì hoãn sử dụng máy trợ thính: nếu bạn có mất thính giác mà không hành động, việc này có thể ảnh hưởng xấu đến giao tiếp, chất lượng cuộc sống, thậm chí tăng rủi ro suy giảm nhận thức hoặc trầm cảm.
- Kinh phí và cam kết: máy trợ thính là một đầu tư về sức khỏe – hiểu đúng sẽ giúp bạn chọn thiết bị phù hợp, không bị “móc hầu bao” cho sản phẩm không phù hợp hoặc kém chất lượng.
- Xóa bỏ định kiến xã hội: nhiều người vẫn xem máy trợ thính như dấu hiệu “già, yếu” – nếu hiểu đúng, xã hội sẽ cởi mở hơn và người dùng cảm thấy tự tin hơn.
Những quan niệm sai lầm phổ biến về máy trợ thính & thực tế khoa học
Dưới đây là các quan niệm sai lầm thường gặp, kèm với sự thật được chứng minh qua nghiên cứu và thực tế lâm sàng.
1. “Máy trợ thính chỉ dành cho người già”
- Hư cấu: Quan niệm rằng chỉ người cao tuổi mới bị giảm thính lực và mới cần dùng máy trợ thính.
- Sự thật: Mất thính lực có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi do nhiều nguyên nhân: tiếp xúc tiếng ồn, nhiễm trùng tai, chấn thương âm thanh, di truyền, thuốc độc thính giác, hoặc bệnh lý tai giữa. Theo bài viết “Common Misconceptions about Hearing Aids” từ The Hearing Solution, khoảng 65% người bị mất thính lực là dưới 65 tuổi.
Ngoài ra, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo gần 1 tỷ người trẻ có nguy cơ mất thính lực do thói quen nghe nhạc lớn qua tai nghe hoặc môi trường ồn.
Do vậy, không nên đợi “đến tuổi già” mới kiểm tra thính lực.
2. “Máy trợ thính sẽ phục hồi thính lực về như ban đầu”
- Hư cấu: Nhiều người tin rằng khi đeo máy trợ thính, tai sẽ “nghe như mới”.
- Sự thật: Máy trợ thính không chữa lành mất thính lực hay phục hồi cấu trúc tai trong bị tổn thương. Chúng chỉ khuếch đại âm thanh, điều chỉnh tần số, lọc nhiễu để giúp bạn nghe rõ hơn. The Hearing Solution nhấn mạnh: mặc dù máy trợ thính giúp cải thiện giao tiếp, nhưng không ngăn được mất thính lực tiếp diễn (nếu nguyên nhân vẫn tồn tại).
Nghiên cứu “Six common hearing aid myths – debunked” cũng chỉ ra rằng thiết bị không “cứu” thính giác về trạng thái bình thường, mà giúp nâng cao khả năng nghe.
Do vậy, việc có kỳ vọng quá cao là không thực tế – người dùng cần thời gian làm quen, điều chỉnh thiết bị, và có thể vẫn còn hạn chế trong môi trường ồn.
3. “Một cái máy trợ thính là đủ nếu chỉ một bên tai có vấn đề”
- Hư cấu: Nếu người nghe bị mất thính lực chỉ ở một tai hoặc chỉ cảm thấy khó nghe bên đó, họ nghĩ đôi tai kia vẫn tốt nên chỉ cần đeo một bên.
- Sự thật: Đối với mất thính lực hai bên (bilateral), sử dụng hai máy (binaural) thường mang lại lợi ích lớn hơn nhiều: định vị âm thanh tốt hơn, cân bằng âm thanh, giảm mệt mỏi khi nghe, khả năng nghe trong tiếng ồn tốt hơn. The Hearing Solution đề cập rằng trong trường hợp mất thính lực hai bên, nên dùng hai máy để tránh hiện tượng nghe kém do bỏ không kích thích.
Nếu chỉ một bên bị mất thính lực hoàn toàn, các hệ thống như CROS/BiCROS có thể được áp dụng để truyền âm từ bên kém sang tai tốt hơn.
Chọn chỉ một máy khi cả hai tai đều có suy giảm khả năng nghe là một sai lầm phổ biến.
4. “Nếu đeo máy trợ thính, thính lực sẽ không bị xấu đi hơn”
- Hư cấu: Có người cho rằng sau khi đeo thiết bị, họ “an tâm” và không lo thính lực tiếp tục suy giảm.
- Sự thật: Mất thính lực thường là tiến triển theo thời gian (đặc biệt là mất thính lực do lão hóa hoặc do bệnh lý). Máy trợ thính không ngăn chặn tổn thương tiếp theo của cấu trúc tai, mà chỉ giúp giảm tác động của nghe khó. The Hearing Solution đã nêu rõ: “Once I get hearing aids, my hearing loss won’t worsen” – là sai.
Vì vậy, người dùng máy trợ thính vẫn cần kiểm tra thính lực định kỳ để điều chỉnh thiết bị phù hợp với tình trạng mới, tránh thiếu kích thích thần kinh thính giác.
5. “Máy trợ thính khiến âm thanh bị vang, chói, không tự nhiên”
- Hư cấu: Nhiều người e ngại rằng âm thanh khi đeo máy trợ thính sẽ “tiếng robot”, vang, bị méo hoặc khó chịu.
- Sự thật: Đúng là trong giai đoạn đầu, người dùng có thể cảm thấy âm thanh không quen: hơi chói, vang, tiếp nhận âm nền mạnh hơn. Tuy nhiên, qua quá trình làm quen, điều chỉnh theo từng tần số và công nghệ lọc tiếng ồn, đa số người dùng thấy âm thanh dần trở nên tự nhiên.
Công nghệ mới như hệ thống lọc tiếng ồn bằng mạng nơ-ron (deep learning) cũng đang được ứng dụng để cải thiện trải nghiệm nghe trong môi trường ồn, giúp làm sạch âm thanh và giảm mất rõ lời nói. Ví dụ, một nghiên cứu gần đây cho thấy hệ thống denoising phát trực tiếp từ điện thoại đến thiết bị giúp cải thiện hiểu lời trong môi trường ồn lên ~1,6 dB so với thiết bị bình thường.
Ngoài ra, nghiên cứu “Advances in Intelligent Hearing Aids” cho thấy việc tích hợp AI giúp thiết bị tự động điều khiển âm thanh theo môi trường, giảm tiếng ồn và giữ âm thanh tự nhiên hơn.
Do vậy, cảm giác âm thanh “khó chịu” thường là tạm thời và có thể điều chỉnh bởi chuyên gia thính học.
6. “Máy trợ thính đắt lắm, không đáng đầu tư”
- Hư cấu: Do thiết bị nhỏ gọn, người ta nghĩ chi phí sản xuất đơn giản, nên giá cao là “không hợp lý”.
- Sự thật: Máy trợ thính là thiết bị điện tử công nghệ cao, tích hợp vi xử lý, cảm biến, thuật toán xử lý âm thanh, kết nối không dây, pin, vật liệu chống ẩm, và nhiều năm nghiên cứu phát triển. “Six common hearing aid myths – debunked” nhấn mạnh: máy trợ thính giống như máy tính nhỏ bé trong tai, với chi phí vật liệu và R&D cao.
Trên thị trường Việt Nam, chi phí có thể cao do thuế nhập khẩu, chi phí phân phối, và khan hiếm thị trường. Theo báo cáo thị trường trợ thính kỹ thuật số Việt Nam, nhu cầu đang tăng nhưng chi phí vẫn là rào cản đối với nhiều người ở vùng nông thôn hoặc thu nhập thấp.
Tuy nhiên, đầu tư cho thiết bị nghe phù hợp là hợp lý nếu bạn nhìn vào lợi ích lâu dài: giảm căng thẳng khi giao tiếp, cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm rủi ro sức khỏe do cô lập và suy giảm nhận thức.
7. “Nếu ai đó từng dùng rồi nói chán, thì mình cũng vậy”
- Hư cấu: Nghe người khác kể rằng họ từng dùng máy trợ thính mà không hiệu quả, nhiều người e ngại không dám thử.
- Sự thật: Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thành công khi dùng máy trợ thính: kiểu máy, mức độ mất thính lực, tay nghề chuyên viên, điều chỉnh cá nhân, cam kết sử dụng, tập thích ứng. “Six common hearing aid myths – debunked” đề cập rằng mỗi người khác nhau và trải nghiệm cũng rất khác nhau.
Do đó, kinh nghiệm cá nhân của người khác không phải là chỉ dẫn tuyệt đối. Bạn nên thử nhiều thiết bị khác nhau, làm việc với chuyên gia thính học, và cho thiết bị thời gian “chạy thử” để điều chỉnh.
8. “Máy trợ thính không giúp được nếu bị ù tai (tinnitus)”
- Hư cấu: Có người nghĩ rằng nếu có ù tai, máy trợ thính không giúp ích gì—thậm chí làm ù tai nặng hơn.
- Sự thật: Máy trợ thính có thể hỗ trợ giảm cảm giác ù tai trong nhiều trường hợp, bằng cách tăng âm nền (masking), cung cấp tiếng nền dễ chịu hơn, hoặc kết hợp với chương trình trị liệu tinnitus (sound therapy). Nhiều thiết bị hiện nay tích hợp chương trình hỗ trợ tinnitus để giúp người dùng giảm cảm giác khó chịu.
Ngoài ra, việc cải thiện khả năng nghe giảm căng thẳng não, cải thiện giấc ngủ và chất lượng cuộc sống cũng có thể gián tiếp giảm mức độ ảnh hưởng của tinnitus.
Để tối ưu, người dùng cần lựa chọn thiết bị có hỗ trợ tinnitus và làm việc cùng chuyên gia thính học.
9. “Máy trợ thính to tiếng ồn xung quanh, làm ầm ĩ mọi thứ”
- Hư cấu: Nhiều người lo rằng khi đeo máy trợ thính, tiếng ồn từ môi trường (quạt, máy lạnh, tiếng xe) sẽ được tăng lên rất mạnh gây khó chịu.
- Sự thật: Công nghệ hiện đại hiện nay tích hợp bộ xử lý tiếng ồn (noise reduction), khả năng phân biệt giọng nói và âm nền, tự động giảm tiếng ồn không mong muốn. Thiết bị thông minh còn có chế độ “chỉ nghe giọng nói” (speech enhancement) và chế độ “im lặng” (quiet mode).
Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu, cảm giác “nghe rõ cả tiếng ồn” có thể xảy ra – nhưng chuyên viên thính học sẽ điều chỉnh mức khử ồn, giảm tiếng nền, và bạn sẽ quen dần.
Một nghiên cứu mới về mô hình học sâu (deep learning) đã chứng minh rằng việc stream âm đã xử lý nhiễu từ điện thoại đến máy trợ thính có thể cải thiện khả năng nghe trong môi trường ồn lên đến ~40% so với sử dụng máy thông thường.
Như vậy, lo ngại này phần nào xuất phát từ trải nghiệm chưa được điều chỉnh đúng.
10. “Máy trợ thính dễ hỏng, không bền”
- Hư cấu: Người ta lo rằng thiết bị nhỏ, đặt trong tai, tiếp xúc mồ hôi, ẩm ướt,… sẽ nhanh hỏng.
- Sự thật: Máy trợ thính chất lượng cao thường được thiết kế chịu ẩm, chống nước nhẹ, và có các lớp bảo vệ (nano-coating). Ngoài ra, nếu bảo quản đúng – như để nơi khô ráo, vệ sinh định kỳ, thay pin, kiểm tra – tuổi thọ có thể kéo dài từ 3-5 năm hoặc hơn.
Nhiều nhà sản xuất cũng cung cấp bảo hành, dịch vụ bảo trì. Nếu bạn mua máy ở nơi uy tín và có dịch vụ hậu mãi tốt, việc hỏng hóc đáng kể là tương đối hiếm.
Lợi ích khi “hiểu đúng” và cách lựa chọn máy trợ thính phù hợp
- Cải thiện chất lượng cuộc sống & sức khỏe
Khi giao tiếp rõ ràng hơn, bạn ít mệt mỏi khi nghe, giảm stress, ít rút lui khỏi giao tiếp xã hội.
Nhiều nghiên cứu kết nối việc dùng máy trợ thính với giảm nguy cơ suy giảm nhận thức, trầm cảm, cô đơn.
Một nghiên cứu mới được đăng trên The Lancet Healthy Longevity cho thấy người dùng máy trợ thính có tỉ lệ tử vong thấp hơn khoảng 24% so với những người không sử dụng (nhưng chưa xác định được quan hệ nhân quả).
- Cải tiến công nghệ – trải nghiệm ngày càng tốt hơn
Máy trợ thính hiện đại tích hợp kết nối Bluetooth, tương tác với smartphone, điều khiển qua app, điều chỉnh từ xa, cập nhật phần mềm.
Công nghệ AI, deep learning giúp xử lý tiếng ồn, tùy chỉnh theo môi trường nghe, tạo trải nghiệm tự nhiên hơn.
Có thiết bị hỗ trợ tinnitus, đo thính lực tự động, ghi nhớ thói quen nghe,…
Có rất nhiều quan niệm sai lầm phổ biến về máy trợ thính mà nếu không được giải thích rõ ràng, sẽ trở thành rào cản khiến nhiều người từ chối sử dụng thiết bị này. Qua việc phân tích các trường hợp – từ việc nghĩ máy trợ thính chỉ dành cho người già, đến việc cho rằng máy trợ thính phục hồi thính lực như bình thường – chúng ta thấy rằng nhiều niềm tin này là hư cấu, không có căn cứ khoa học.
>>>> Tìm hiểu thêm thông tin về các giải pháp hỗ trợ nghe kém tại đây!
Bình luận