Bạn có thể nghe thấy âm thanh xung quanh nhưng vẫn cảm thấy khó hiểu lời nói, đặc biệt trong đám đông hay nền tiếng ồn? Đây không đơn thuần là vấn đề về môi trường mà rất có thể là dấu hiệu của mất thính lực nhẹ – một tình trạng âm thầm, chậm tiến triển nhưng có thể ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng giao tiếp và chất lượng cuộc sống.
1. Mất thính lực nhẹ là gì?
Theo chuẩn phân loại quốc tế, mất thính lực nhẹ ở người lớn thường rơi vào khoảng từ 26 đến 40 dB HL, còn ở trẻ em là từ 20 đến 40 dB HL. Điều này có nghĩa là, những âm thanh nhỏ hơn mức đó trở nên khó nghe, nhưng đôi khi người bị vẫn cảm thấy họ “nghe được”.
Mặc dù vậy, thực tế cho thấy nhiều người bị mất thính lực nhẹ thường bỏ qua tình trạng này vì âm thanh vẫn nghe được rõ trong điều kiện lý tưởng. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ khả năng nhận dạng từ ngữ – đặc biệt là âm cuối, âm phụ âm nhỏ – bị suy giảm đáng kể.
2. Tại sao mất thính lực nhẹ vẫn gây trở ngại trong giao tiếp?
Khó nghe âm phụ âm và tần số cao
Một trong những thách thức lớn nhất là khả năng nghe các âm thanh có tần số cao, như phụ âm /s/, /t/, /f/, /k/, /th/. Những âm này thường nhẹ và nằm ở dải cao, dễ bị mất ở người có mất thính lực nhẹ. Điều này dẫn đến tình trạng: “nghe được” lời nói nhưng không rõ từ, khiến người nghe dễ hiểu lầm hoặc phải yêu cầu lặp lại thường xuyên.
Mất độ rõ ràng khi có tiếng nền hoặc khoảng cách xa
Trong môi trường nhiều tiếng ồn hoặc khi người nói ở xa, khả năng hiểu lời nói của người bị mất thính lực nhẹ giảm rõ rệt. Mất thính lực không chỉ ảnh hưởng đến âm thanh mà còn đến khả năng phân biệt các từ trong ngữ cảnh hỗn hợp.
Gia tăng gánh nặng nhận thức
Khi khả năng nghe giảm nhẹ, người nghe phải nỗ lực nhiều hơn để hiểu lời nói, dẫn đến sớm mệt mỏi, mất tập trung và giảm hiệu quả giao tiếp.
3. Hệ quả tâm lý – xã hội của mất thính lực nhẹ
Nhiều người thường cho rằng mất thính lực nhẹ chỉ là “phiền nhỏ” và không tác động nhiều đến cuộc sống. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy ngay cả mức suy giảm nhỏ vẫn có thể ảnh hưởng âm thầm nhưng lâu dài đến tâm lý, mối quan hệ xã hội, khả năng học tập và cơ hội nghề nghiệp.
Ảnh hưởng trong môi trường giao tiếp hằng ngày
- Hiểu sai thông tin: Chỉ cần bỏ lỡ một vài phụ âm hoặc âm tiết quan trọng, người nghe có thể hiểu sai ý nghĩa câu nói. Ví dụ, “mua” và “mùa” hay “bác sĩ” và “bác sĩ thú y” có thể bị nhầm lẫn nếu mất các âm cuối hoặc âm bật hơi.
- Căng thẳng khi trò chuyện: Việc phải yêu cầu “Anh/chị nói lại được không?” nhiều lần có thể khiến người nghe cảm thấy ngại ngùng, còn người nói thì mất kiên nhẫn.
- Tránh né giao tiếp: Một số người dần hạn chế tham gia các buổi gặp mặt đông người để tránh cảm giác mệt mỏi và xấu hổ khi không theo kịp câu chuyện.
Theo nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), người bị mất thính lực nhẹ có nguy cơ cao hơn 2,3 lần bị thu hẹp vòng giao tiếp xã hội so với người bình thường.
Tác động đến công việc và học tập
- Ở nơi làm việc: Người mất thính lực nhẹ thường gặp khó khăn khi nghe trong các cuộc họp trực tuyến, hội nghị hoặc khi có nhiều người nói cùng lúc. Điều này có thể làm giảm hiệu suất, bỏ lỡ thông tin quan trọng và ảnh hưởng đến cơ hội thăng tiến.
- Ở trường học: Trẻ em mất thính lực nhẹ gặp trở ngại trong việc tiếp thu bài giảng, đặc biệt khi ngồi xa giáo viên hoặc khi lớp học ồn. Các em thường bỏ sót từ vựng mới, dẫn đến vốn từ hạn chế và chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ.
Hiệp hội Ngôn ngữ – Thính giác Hoa Kỳ (ASHA) cho biết: trẻ mất thính lực nhẹ nếu không được can thiệp có thể mất tới 50% thông tin nghe được trong lớp học.
Hệ quả tâm lý lâu dài
- Tự ti và giảm lòng tự trọng: Việc không nghe rõ khiến người bệnh cảm thấy mình “khác biệt” và kém năng lực hơn.
- Lo âu và trầm cảm: Nghiên cứu của Journal of the American Geriatrics Society chỉ ra rằng mất thính lực nhẹ ở người cao tuổi có liên quan đến tỷ lệ trầm cảm cao hơn 1,8 lần so với người nghe bình thường.
- Nguy cơ suy giảm nhận thức: Nhiều nghiên cứu (trong đó có nghiên cứu nổi tiếng của Tiến sĩ Frank Lin – Johns Hopkins University) cho thấy mất thính lực, kể cả ở mức nhẹ, có thể làm tăng tốc độ suy giảm trí nhớ và chức năng tư duy.
4. Lợi ích của việc can thiệp sớm đối với chứng mất thính lực nhẹ
Can thiệp sớm không chỉ giúp cải thiện khả năng nghe, mà còn ngăn chặn hiệu ứng domino của mất thính lực đối với não bộ, tâm lý và xã hội.
Cải thiện khả năng nhận dạng từ và nói rõ ràng
Khi được hỗ trợ bằng máy trợ thính hoặc thiết bị nghe phù hợp:
- Người bệnh có thể nghe rõ các âm phụ âm và tần số cao vốn dễ mất.
- Khả năng phân biệt từ tương tự (“cá” – “cát”, “bàn” – “bàng”) được khôi phục.
- Giọng nói của chính người đeo trở nên rõ ràng hơn vì họ nghe được giọng mình tốt hơn (hiệu ứng auditory feedback).
Nghiên cứu của Hearing Review cho thấy 92% người bị mất thính lực nhẹ báo cáo độ rõ ràng lời nói tăng đáng kể sau 4 tuần sử dụng máy trợ thính.
Giảm gánh nặng nhận thức và mệt mỏi giao tiếp
Khi phải nghe gắng sức, não sẽ tiêu tốn nhiều năng lượng cho việc “điền vào chỗ trống” của lời nói. Điều này dẫn đến mệt mỏi nhanh chóng, đặc biệt trong môi trường ồn ào.
Việc can thiệp sớm:
- Giúp não xử lý âm thanh tự nhiên hơn.
- Giảm áp lực tinh thần khi giao tiếp.
- Tăng khả năng tập trung vào nội dung và cảm xúc của cuộc trò chuyện, thay vì chỉ “cố nghe”.
Ngăn ngừa suy giảm nhận thức
Một báo cáo của Lancet Commission on Dementia Prevention (2020) ước tính mất thính lực ở tuổi trung niên là yếu tố nguy cơ chiếm tới 8% các ca sa sút trí tuệ – cao hơn cả béo phì hoặc trầm cảm. Việc khắc phục mất thính lực sớm có thể giảm đáng kể nguy cơ này.
Duy trì và mở rộng kết nối xã hội
Nghe rõ hơn đồng nghĩa với việc:
- Người bệnh tự tin tham gia các hoạt động cộng đồng.
- Giữ vững mối quan hệ gia đình, bạn bè.
- Cảm thấy gắn kết hơn và ít bị cô lập.
Hỗ trợ phát triển ngôn ngữ ở trẻ
Với trẻ em, can thiệp sớm (qua máy trợ thính, đào tạo thính giác – ngôn ngữ, môi trường học tập phù hợp):
- Giúp trẻ phát triển vốn từ gần bằng trẻ bình thường.
- Tăng khả năng phát âm chuẩn.
- Cải thiện kết quả học tập và kỹ năng xã hội lâu dài.
5. Các chiến lược hỗ trợ giao tiếp trong trường hợp bị mất thính lực nhẹ
- Sử dụng máy trợ thính khi cần
Ngay cả với mức mất thính lực nhẹ, bạn vẫn có thể lợi ích rõ rệt từ máy trợ thính, đặc biệt trong môi trường nhiều tiếng ồn hoặc khi nghe từ xa
- Điều chỉnh môi trường giao tiếp
+ Ngồi gần người nói, tránh nền âm thanh ồn.
+ Yêu cầu nói chậm và rõ, không cần lớn giọng.
+ Hạn chế trò chuyện ở phòng có tiếng vang lớn hoặc nhiều tiếng nền
- Tận dụng công nghệ hỗ trợ
+ Mở phụ đề (closed captions) khi xem video.
+ Sử dụng chiến lược đọc khẩu hình (lip reading) kết hợp với nghe để hỗ trợ hiểu.
Mất thính lực nhẹ không đơn giản là “nghe vẫn được” – thực tế, ngay cả sự suy giảm nhỏ cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng nói rõ ràng và nhận dạng từ ngữ. Những người mắc tình trạng này thường mệt mỏi hơn khi giao tiếp, dẫn đến căng thẳng tâm lý và ảnh hưởng chất lượng cuộc sống. Càng can thiệp sớm, người bệnh càng có nhiều cơ hội cải thiện rõ ràng khả năng nghe và giữ sự kết nối hiệu quả với mọi người xung quanh.
>>>> Tìm hiểu thêm thông tin về các giải pháp hỗ trợ nghe kém tại đây!
Bình luận